Czym jest nadpotliwość?
Nadmierne pocenie się (inaczej hiperhydroza; HH) wywoływane jest przez nadczynność gruczołów potowych. Wydzielana jest wtedy nieadekwatna ilości potu do temperatury otoczenia lub podjętej aktywności fizycznej. Problem ma przeważnie charakter lokalny, np. obejmuje tylko dłonie, stopy lub pachy. Zdarzają się jednak przypadki nadpotliwości uogólnionej, dotyczącej całego ciała.
Nadpotliwość obniża istotnie jakość życia pacjentów, ogranicza aktywność społeczną, towarzyską oraz wpływa niekorzystnie na życie zawodowe. Badania dowodzą, że ponad 70 proc. ludzi z hiperhydrozą ma obniżoną samoocenę, a u blisko 50 proc. chorych występują objawy depresji.
Nieleczona nadpotliwość może prowadzić do innych zaburzeń lub zaostrzać wcześniejsze stany chorobowe, takie jak łuszczyca. Miejscowa nadmierna potliwość i związane z nią uszkodzenia skóry mogą zwiększać przezskórną absorpcję czynników szkodliwych (np. uczulających, infekcyjnych) i w konsekwencji prowadzić do powikłań, np. do zakażeń bakteryjnych, grzybic skóry lub zmian wypryskowych.
Gruczoły potowe i pot
Gruczoły potowe dzielą się ze względu na sposób wytwarzania wydzieliny na ekrynowe i apokrynowe.
Pot wydzielany przez gruczoły ekrynowe jest najistotniejszym mechanizmem termoregulacyjnym organizmu.
Gruczoły potowe ekrynowe rozmieszczone są na praktycznie całej powierzchni skóry. Najliczniejsze skupiska występują na stopach, dłoniach i w dołach pachowych, a na całym ciele jest ich ok. 4-5 milionów. Gruczoły te są unerwione przez pozazwojowe włókna współczulne. Głównym mediatorem ich czynności jest neuroprzekaźnik – acetylocholina. W podwzgórzu zlokalizowanym w mózgu znajduje się ośrodek termoregulacji. Z tego miejsca impulsy płyną do zwojów układu współczulnego rdzenia kręgowego, aż trafiają do gruczołów potowych ekrynowych. Pot ekrynowy jest bezwonny i zawiera m.in. sód potas, chlorki, mocznik, kwas mlekowy oraz niektóre witaminy oraz wodę. Z potem wydalane są także toksyny, takie jak np. alkohol etylowy.
Gruczoły apokrynowe nie biorą udziału w procesach termoregulacji, dlatego ich rola w nadpotliwości jest mało istotna. Powstają wraz z zawiązkami włosów w życiu płodowym, a uaktywniają się w okresie dojrzewania. Budową przypominają gruczoły ekrynowe, są jednak od nich większe. Rozmieszczone są głównie w okolicy dołów pachowych, odbytu, krocza i otoczek brodawek sutkowych. Przewody wyprowadzające tych gruczołów uchodzą do pochewki włosa. Ich wydzielina jest gęsta, lepka o białawej barwie. Do wydzielania dochodzi przeważnie w odpowiedzi na bodźce psychiczne (np. stres). Pot apokrynowy jest bezwonny, jednak bogaty w substancje organiczne (trójglicerydy i wolne kwasy tłuszczowe), które w wyniku działania flory bakteryjnej skóry zaczynają wydzielać zapach.
Rodzaje hiperhydrozy
Hiperhydrozę dzielimy ze względu na:
- przyczynę jej powstawania na: pierwotną (o charakterze samoistnym) i wtórną (związana z innymi schorzeniami),
- powierzchnię, której dotyczy na: ogniskową (miejscową) i uogólnioną.
Przyczyny nadpotliwości
Przyczyn problemu może być wiele. Do nadpotliwości pierwotnej przyczyniają się głównie uwarunkowania genetyczne, a jej początek obserwowany jest zwykle w okresie dojrzewania.
Nadpotliwość wtórna wywoływana jest m.in. przez:
- ostre choroby gorączkowe (infekcje),
- nowotwory (chłoniaki),
- stany fizjologiczne (ciąża, okres menopauzy),
- niewydolność serca,
- zaburzenia endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy, nadczynność przysadki mózgowej, cukrzyca, guz chromochłonny nadnerczy, zespół rakowiaka, guz wydzielający hormon wzrostu),
- farmakoterapia (niektóre leki przeciwbólowe, przeciwdepresyjne, antybiotyki, leki dermatologiczne, hormonalne i kardiologiczne).
Przyczyną hiperhydrozy miejscowej mogą być również uszkodzenia układu nerwowego (np. neuropatie cukrzycowe).
Metody leczenia nadpotliwości
Leczenie nadpotliwości jest ściśle powiązane z jej rodzajem, ponieważ np. u pacjentów z hiperhydrozą wtórną należy w pierwszej kolejności dążyć do wyeliminowania głównej przyczyny nadpotliwości – rozpoznać i leczyć chorobę podstawową lub rozważyć zmianę leczenia farmakologicznego.
W hiperhydrozie stosowane jest leczenie objawowe, które obejmuje metody miejscowe, ogólne i zabiegowe. Preparaty do stosowania miejscowego zawierają najczęściej w swoim składzie sole glinu (potliwość pach i dłoni). Istnieją również miejscowe leki antycholinergiczne zawierające np. glikopirolan lub roztwór kwasu taninowego, które ograniczają potliwość, wiążąc się z receptorami muskarynowymi.
Na rynku dostępnych jest kilka popularnych metod leczenia nadpotliwości. Jedną z nich jest lipoliza laserowa, polegająca na na rozpuszczaniu gruczołów potowych laserem i odessaniu ich. Proces ten jest nieodwracalny, oznacza to, że więcej w tym miejscu nie będzie wytwarzany pot, a co za tym idzie nie będzie możliwości wymiany cieplnej na tym obszarze, jak również usuwania tą drogą toksyn z organizmu. Kolejną popularną metodą leczenia są zastrzyki z botoksu, metoda ta pozwala na zablokowanie końcówek nerwów, odpowiedzialnych za działanie gruczołów potowych. Zastrzyki wykonywane są w znieczuleniu miejscowym. Trwałość od 6 do 12 miesięcy. Inną metodą stosowaną tylko w leczeniu nadpotliwości pach jest liposukcja. Polega ona na odsysaniu gruczołów potowych wraz z tłuszczem za pomocą cienkiej igły.
Jonoforeza na nadpotliwość
Zabieg jonoforezy jest bezpieczną alternatywą leczenia nadpotliwości. Jej celem jest zmniejszenie aktywności receptorów znajdujących się w gruczołach potowych. Zmniejszona aktywność wspomnianych receptorów przyczynia się do zmniejszenia ilości wydzielanego potu. Zabieg jest nieinwazyjny i bezbolesny, pacjent odczuwa jedynie lekkie mrowienie. Jonoforeza nie uszkadza gruczołów potowych, a jedynie ogranicza ich aktywność. Do pojemników wypełnionych wodą wkłada się dłonie lub stopy, zaś w sytuacji kiedy zabieg ma dotyczyć pach używa się do tego lekko zmoczonych gąbeczek lub podkładów. Sam zabieg trwa 15 minut i powinien być wykonywany codziennie. Najlepsze efekty otrzymuje się wykonując serię zabiegów, czyli około 10.
