Rany nowotworowe przeważnie występują pod postacią owrzodzeń skórnych, głównie raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego, ale również z samych przerzutów. Mają one postać zmian brodawkujących, kalafiorowatych i przerostowych o szerokiej powierzchni lub wrzodziejących.
Spis treści
Czym są rany nowotworowe ?
Rany nowotworowe bardzo często przybierają postać kalafiorowatych guzów o nieregularnej (guzy proliferujące), brodawkowej powierzchni, jednak mogą także przyjmować formę kraterowatych owrzodzeń z rozpadem, które są wypełnione tkankami martwiczymi (guzy owrzodziałe), niekiedy penetrując do innych narządów tworząc przetoki lub uchyłki. W większości przypadków dochodzi do połączenia obu tych typów budowy morfologicznej. W wyniku występowania wysięku i obecności tkanek martwiczych powstają idealne warunki do rozwoju bakterii, które nasilają zmiany patologiczne w ranie. Tworzy się martwica będąca wynikiem częściowej utraty unaczynienia w masie guza przez gwałtowny przyrost komórek nowotworowych. Pozbawione prawidłowego dopływu krwi komórki stopniowo obumierają, tworząc kolejne ogniska martwicy zasiedlanej przez patogeny.
Przyczyny powstawania ran nowotworowych
Występowanie rany nowotworowej związane jest z rozszerzaniem się na skórę nacieku neoplazmatycznego z pierwotnego nowotworu skóry, głównej masy guza leżących głębiej innych narządów, z przerzutu, bądź z pojedynczych komórek nowotworowych wprowadzonych przypadkowo do skóry w czasie procedur diagnostycznych lub chirurgicznych.
Rana nowotworowa rozwija się najczęściej w zaawansowanej fazie choroby, przy braku możliwości skutecznego leczenia przyczynowego lub w przypadkach zaniedbanych, nierozpoznanych wcześniej zmian nowotworowych. Całkowity brak leczenia nowotworu skutkuje inwazją komórek masy guza na przylegające tkanki, bądź tworzy przerzuty do tkanek odległych.
Czynniki sprzyjające występowaniu ran nowotworowych:
- nadmierne opalanie promieniami UV,
- po transplantacji narządów,
- predyspozycje genetyczne,
- przewlekłe leczenie ran (np. po oparzeniach, po radioterapii),
- u osób leczonych immunosupresyjnie np: cyklosporyna.
Objawy rany nowotworowej
Rany nowotworowe charakteryzują się postępującym naciekiem skóry, w wyniku czego dochodzi do powstawania martwicy w dnie owrzodzenia. Namnaża się patologiczna flora bakteryjna w dnie rany, dochodzi do przekrwienia i obrzęku, oraz rozwinięcia objawów zakażenia miejscowego. Powstaje nieprzyjemny zapach. Dochodzi do upłynnienia tkanek i powstania martwicy rozpływanej. Zaczyna się wydzielać znacznej ilości wysięku z rany, czego następstwem jest maceracja otaczającej skóry. Rozszerzanie się nacieku nowotworowego połączone z rozpadem guza powoduje często krwawienie, któremu towarzyszy ból. Wzrost wegetatywny guza może przyjąć postać kalafiorowatego guza lub owrzodzenia z rozpadem tkanek.
Do głównych objawów rany nowotworowej zaliczamy:
- nieprzyjemny zapach,
- ból,
- wysięk,
- krwawienia,
- zakażenie.
Rozpoznanie
Postawienie właściwego rozpoznania przez specjalistę opiera się zwykle na wcześniejszym zdiagnozowaniu choroby nowotworowej i wykazaniu jej powiązania z raną w wywiadzie i badaniu klinicznym. Charakterystyczna jest też obecność naciekającego, nieregularnego rozrostu masy guza. Dla pewności może zostać wykonane badanie histopatologiczne wycinków pobranych z owrzodzenia.
Pamiętać należy, że diagnozę może postawić tylko lekarz, dlatego w przypadku jakichkolwiek niepokojących zmian w skórze lub tkankach, zalecana jest konsultacja ze specjalistą.
Rodzaje owrzodzeń nowotworowych
Wyróżnić można kilka postaci ran przewlekłych, są to: guzy, zmiany opancerzające oraz przetoki wewnętrzne i zewnętrzne. Najczęściej występującą postacią są guzy, będące często sączącymi ranami, tworzącymi wypukłości lub wgłębienia w tkankach, które następnie penetrują głębiej, tworząc kieszenie lub przetoki do jam ciała, stawów i kości. Postać opancerzająca jest specyficzna dla nowotworów gruczołu piersiowego. Początkowo pojawiają się małe guzki, które naciekają i perforują, a na ich powierzchni tworzą się suche strupy. Następnie z ich namnożenia powstaje „sztywny pancerz”. Przetoki zewnętrzne tworzą się na skutek powstawania patologicznych połączeń pomiędzy jamami ciała a otoczeniem. Przetoki wewnętrzne występują u osób chorych na nowotwory szyjki macicy, jajnika, przełyku i oskrzela.
Leczenie ran nowotworowych
Leczenie ran nowotworowych ma przede wszystkim na celu poprawę jakości życia pacjenta, a nie wygojenie owrzodzenia. Intensywny wzrost i złośliwy charakter zmian sprawia, że rany nowotworowe rany skóry rzadko się goją. W niektórych przypadkach zastosowanie adiuwantowej hormonoterapii, chemioterapii lub radioterapii może zahamować bądź zwolnić rozrost zmiany. Prowadzone leczenie owrzodzenia nowotworowego nie powinno opóźnić lub przerwać leczenia zasadniczej choroby. Najistotniejsze jest holistyczne podejście do procesu terapeutycznego przez wielodyscyplinarny zespół, w skład którego oprócz pielęgniarki, powinni być włączeni lekarze rożnych specjalizacji, rehabilitanci i psycholodzy.
Jak oczyszczać i dobierać opatrunki przy ranach nowotworowych ?
Szybki rozrost guza powoduje powstawanie ognisk martwiczych zasiedlanych przez bakterie chorobotwórcze, które zaczynają produkować cuchnący wysięk w ranie, co jest niezwykle uciążliwe zarówno dla chorego, jak i otoczenia. Właściwy sposób pielęgnacji powinien wskazać specjalista.
Nowoczesne opatrunki zgodne z „wilgotnym” modelem leczenia ran muszą spełniać następujące warunki:
- usuwać nadmiar wysięku i komponentów toksycznych,
- zapewniać izolację termiczną rany,
- umożliwiać wymianę gazową pomiędzy otoczeniem a raną,
- nie zawierać cząstek toksycznych,
- utrzymywać optymalną wilgotność w ranie,
- nie przepuszczać bakterii oraz innych mikroorganizmów,
- ochraniać nowo powstałe tkanki,
- nie powodować urazu, w trakcie usuwania ich z powierzchni rany.
Jaka rehabilitacja jest wskazana przy ranach nowotworowych ?
Rehabilitacja onkologiczna ma za zadanie przywrócić lub poprawić stan psychofizyczny pacjenta z chorobą nowotworową. Powinna być postrzegana jako integralna i komplementarna część interdyscyplinarnego leczenie onkologicznego. Podstawą rehabilitacji medycznej jest fizjoterapia, polegająca na przywracaniu sprawności psychofizycznej poprzez ćwiczenia fizyczne, czynniki fizykalne i masaż.
Wokół możliwości stosowania fizjoterapii u pacjentów onkologicznych narosło wiele mitów i jeszcze do niedawna budziła ona kontrowersje. Istniało przeświadczenie, że jej bodźcowy charakter może zwiększać ryzyko progresji lub rozsiewu choroby. Wątpliwości te jednak nie potwierdziły się i obecnie wiadomo, że fizjoterapia stanowi bezpieczny sposób zapobiegania zaburzeniom czynnościowym po leczeniu oraz przywracania sprawność psychofizyczną. Fizjoterapia onkologiczna powinna towarzyszyć choremu przez cały okres leczenia niezależnie od stanu jego zdrowia i sprawności. Plan terapeutyczny dostosowywany jest indywidualnie przez fizjoterapeutę.
Właściwie dobrane ćwiczenia fizyczne, wspomagane zabiegami fizykalnymi i masażem, zwiększają sprawność układu oddechowego i krążenia, co prowadzi do poprawy wydolności i znacznego spadku zmęczenia. Można również uzyskać znaczną redukcję obrzęku chłonnego oraz poprawę czynności układu odpornościowego. Potencjał fizjoterapii obejmuje także jej pozytywny wpływ na poprawę stanu psychicznego u chorych leczonych z powodu choroby nowotworowej. Wzrost sprawności fizycznej wpływa na redukcję strachu, lęku i depresji.
Podsumowanie
Głównym celem rehabilitacji w onkologii odgrywa fizjoterapia. Poprawia ona poziom jakości życia pacjentów poprzez udzielanie pomocy nakierowanej na osiągnięcie maksymalnej sprawności psychofizycznej.
Bibliografia
- A. Głowacka, M. Sopata, L. Gorzelińska, Postępowanie z chorym z owrzodzeniem nowotworowym, Nowiny Lekarskie 2008
- dr n. med. K.Mitura, Rany nowotworowe – podstawowe informacje, 2016
- M. Jurzak, A. Goździalska, G. Dębska, Keloidy – łagodne nowotwory tkanki łącznej powstające w wyniku zaburzeń gojenia, Państwo i Społeczeństwo, 2012 (XII) nr 2
- M. Garczyk, Elektrotaksja komórek nowotworowych, 2020
- dr n.med. A. Citko, Owrzodzenia podudzi i trudno gojące się rany, Lek w Polsce, 2022
- D. Gizińska, K. Tomaszewska, M. Wawrzyszko, R. Sierżantowicz, Rana nowotworowa – charakterystyka, główne problemy, leczenie., 2014
