Blizny powstają w wyniku naturalnego procesu gojenia się rany, który prowadzi do połączenia uszkodzonych tkanek. Warto zadbać o nie jak najwcześniej, aby uniknąć przykrych dolegliwości. Terapia blizny u specjalisty powinna rozpocząć się jak najszybciej, nawet przed wyjęciem szwów.
Spis treści
Blizna – czym jest i jak powstaje ?
Blizna jest strukturą tworzoną przez tkankę włóknistą i powstaje w wyniku fizjologicznego gojenia się uszkodzonej tkanki. Nowo powstająca tkanka pozwala zespolić „naderwane” struktury na wszystkich poziomach. Głównym budulcem nowej tkanki jest kolagen, który zapewnia jej wytrzymałość, ale przez to, że układa się on w nieregularny sposób, wbudowuje się pomiędzy struktury mięśniowe, powięziowe i ścięgniste. Staje się to często powodem zaburzeń funkcjonowania danego obszaru przez ucisk struktur mięśniowych, nerwowych lub nawet zaburzeń ruchomości. Negatywne skutki mogą również obejmować odległe tkanki i narządy, poprzez szereg połączeń w naszym ciele. Dlatego też bardzo istotne jest jak najszybsze rozpoczęcie odpowiednio dobranej terapii blizny.
Ze względu na sposoby gojenia się ran można wyróżnić:
- rychłozrost – gojenie pierwotne (doraźne, szybkie);
- ziarnowanie – gojenie wtórne;
- odroczone zamknięcie – gojenie pierwotne, odroczone.
Etapy powstawania/gojenia blizny:
- Faza zapalna;
- Faza „odbudowy”;
- Faza dojrzewania.
Prawidłowa blizna ma jasny, perłowy kolor i jest płaska, natomiast nieprawidłowa – jest czerwona, lekko uniesiona ponad skórę, często wywołuje świąd i bolesność. Blizny przerosłe (linowe lub pooparzeniowe) cechują się lekką wypukłością i sporadycznym swędzeniem. Patologicznym rodzajem blizn są tzw. bliznowce (keloidy) – duże, wypukłe, swędzące i wykraczające poza obręby rany.
Etapy gojenia blizny
Rozróżniamy trzy etapy gojenia blizny:
- Faza zapalna (około 2-5 dni) – etap pierwszy gojenia się rany, w którym dochodzi do pojawienia się skrzepu oraz uwalniane są czynniki stymulujące rozrost nowej tkanki.
- Faza proliferacji (odbudowy) – kolejny etap, w którym rozpoczyna się nadbudowywanie nowej tkanki na ranie, która ulega obkurczeniu. Dochodzi do wytwarzania kolagenu i powstawania nowych komórek. Zwykle na tym etapie odpada strup zabezpieczający ranę.
- Faza dojrzewania blizny (przebudowy, bliznowacenie) – ostatni etap, trwający najdłużej. W tym czasie dochodzi do formowania i zagęszczania blizny, dzięki włóknom kolagenowym. Determinowana jest także jej elastyczność oraz wygląd.
Bez względu na sposób gojenia się, poszczególne fazy tego procesu nachodzą wzajemnie na siebie – przed zakończeniem fazy poprzedniej rozpoczyna się już następna. Dokładne rozgraniczenie poszczególnych faz ma więc charakter czysto teoretyczny.
Terapia blizny – czym jest ?
Terapia blizny jest procesem terapeutycznym wpływającym na jakość gojenia się blizny. Można ją rozpocząć jeszcze przy założonych szwach. Stosowane metody terapeutyczne obejmują prace manualną na bliźnie, drenażową oraz funkcjonalną. Niekiedy również wprowadzane są zabiegi z obszaru fizykoterapii.
Praca z blizną rozpoczyna się we wczesnym etapie i skupia na tkankach ją otaczających. Stosowane są wtedy metody drenażowe, dzięki czemu redukujemy opuchliznę i poprawiamy krążenie. Następnie poszerzamy zakres terapii o działania bezpośrednio w obszarze tworzącej się tkanki (np. mobilizacje tkankowe). Zastosowanie mają techniki o niewielkim nasileniu, które zapobiegają rozejściu się rany i aktywizacji procesu zapalnego. Z blizną w fazie przebudowy rozpoczyna się praca nad poprawą jej ruchomości poprzez: techniki aplikacji długotrwałego nacisku, rozciąganie blizny, mobilizację w kierunku ograniczonej przesuwalności tkanek.
Jak powstaje blizna po ranie pooperacyjnej ?
Proces gojenia rany odbywa się etapami. Zszycie świeżego cięcia przez chirurga pomaga w zrastaniu się tkanki, mimo iż organizm sam doskonale radzi sobie z przerwaniem ciągłości skóry. Uruchamia się proces zapalny, którego efektem jest pojawienie się komórek odpornościowych zapobiegających zakażeniu rany. Następuje tamowanie krwawienia przez utworzenie skrzepów, aż wreszcie rozpoczyna się produkcja fibroblastów, które są niezbędne w procesie łączenia przeciętej skóry za pomocą rychłozrostu. Kolejne etapy obejmują produkcję nowych włókien kolagenowych, dzięki którym blizna staje się elastyczna oraz odporna na urazy mechaniczne. W ostatnim etapie następuje przebudowa nowo powstałej blizny – blizna powinna stawać się mniej wypukła i jaśniejsza. Czasami jednak dochodzi do nadmiernej produkcji kolagenu, co powoduje powstanie blizn przerostowych i keloidów, temu właśnie ma zapobiegać terapia blizny.
Terapia blizny pooperacyjnej – kiedy jest konieczna ?
Każda blizna bez względu na lokalizację wymaga pracy manualnej i to najszybciej jak tylko można. Nie jest prawdą, że pracę z bliznami należy zacząć po kilku tygodniach. Terapię można spokojnie rozpocząć nawet ze szwami, dzięki temu przyśpieszamy proces właściwego gojenia. Ważne jest jednak, aby udać się do specjalisty, a nie robić nic samemu.
Mobilizacja blizny – kiedy się tym zająć ?
Praca z blizną powinna rozpocząć się we wczesnym etapie od jej powstawania, czyli najszybciej jak się da. W pierwszej kolejności stosowana jest praca drenażowa, która jest kluczowa w pierwszych dobach po szyciu. Pozwala to na zmniejszenie obrzęku/ciśnienia w ranie, co wpływa znacząco na proces gojenia. Dlatego tak istotne jest aby rozpocząć terapię u specjalisty jak najszybciej.
W kolejnym etapie wprowadza się techniki mobilizacyjne dla tkanek miękkich powiązanych z blizną, a później dla samej blizny. Na samym końcu przechodzi się do terapii manualnej w okolicy blizny oraz tkanek ją otaczających, żeby doprowadzić do ich „uwolnienia”.
Czy blizny powinno się masować ?
Tak, blizny powinno się masować, ale należy to robić umiejętnie po wcześniejszym instruktarzu przez specjalistę. Nie wolno pracować na „własną rękę”.
Ile trwa terapia blizn?
Czas trwania terapii blizn zależny jest od rozległości rany/blizny oraz czasu zgłoszenia się do fizjoterapeuty / fizjoterapeuty uroginekologicznego. Oczywiście im wcześniej rozpocznie się pracę z blizną tym lepiej.
Podsumowanie
Powstawanie blizny jest efektem naturalnego procesu gojenia się rany. Rozpoczęcie terapii blizny w jak najwcześniejszym etapie jej tworzenia pozwala na przyspieszenie gojenia i zmniejsza ryzyko późniejszych powikłań związanych z patologicznym zbliznowaceniem struktur.
Bibliografia
- C. Manheim, Rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, 2011.
- K. Orlińska, K. Komosińska-Vassev, K. Olczyk, M. Glaesel, P. Olczyk, Wound healing – characteristics of the ideal dressing. Gojenie ran – charakterystyka idealnego opatrunku, 2023.
- N. Keeney Smith, C. Ryan, Leczenie blizn pourazowych. Podstawowe zasady, praktyka, i techniki terapii manualnej, 2018.
- R. Schleip i in., Powięź. Badanie, profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej, 2014.
- opr. J. Leszczyński, Rany: podział i gojenie się ran. Leczenie ran. Odleżyny., WUM.
